James Abbott McNeill Whistler, amerykański geniusz pędzla w muzeum Orsay

Niektóre z jego obrazów nie były pokazywane we Francji od stu lat: w paryskim Musée d’Orsay do początku maja ma miejsce bardzo piękna wystawa poświęcona Jamesowi Mc Neilowi Whistlerowi, jednemu z najbardziej wpływowych malarzy amerykańskich końca XIX wieku.

Królem wszystkich paryskich galerii został amerykański malarz James Mc Neil Whistler. Jego nazwisko zostało zapomniane. Jednak w XIX wieku odnowił sztukę portretu. Sławę przyniósł mu portret własnej matki, namalowany w 1871 roku.

Brak zbędnych detali, stonowane linie, szarość i czerń: Whistler wymyślił swój własny styl. Paul Perrin, kurator wystawy « James McNeil Whistler », która trwa do początku maja w Musée d’Orsay (Paryż), wyjaśnia, że ten portret matki jest « manifestem minimalizmu ».

Wszystkie ówczesne osobistości chciały, aby James McNeil Whistler namalował ich portrety, jak na przykład bardzo elegancki hrabia de Montesquiou. W Paryżu, gdzie często przebywał, amerykański malarz był w modzie. Rząd francuski przyznał Whistlerowi Legię Honorową.

James McNeill Whistler urodził się w Stanach Zjednoczonych w 1834 jako syn znanego inżyniera kolejowego George’a Washingtona Whistlera i jego drugiej żony Anny Matildy McNeill. W 1843 George Whistler przeniósł się z rodziną do Sankt Petersburga w Rosji, gdzie młody James pobierał lekcje malarstwa.

Lata 1847–1848 Whistler spędził w Londynie wśród krewnych, podczas gdy jego ojciec pracował nadal w Petersburgu, gdzie zmarł w 1849.

Po pobycie w Anglii James Whistler powrócił do Ameryki, żeby w 1851 zostać słuchaczem akademii wojskowej West Point. W 1854 został usunięty z akademii za brak postępów w nauce (chemia) i niedostateczną dyscyplinę.

W 1855 wyjechał z powrotem do Europy, postanawiając poświęcić się malarstwu. Początkowo osiadł w Paryżu, gdzie m.in. uczęszczał do Ecole Impériale et Spéciale de Dessin w Paryżu, ale w 1859 przeniósł się do Londynu, gdzie miał spędzić większość swego życia. W Londynie spotkał Gabriela Rosettiego i innych członków Bractwa Prerafaelitów, którzy później wywarli głęboki wpływ na jego twórczość.

W 1865 Whistler współpracował z Gustave’m Courbetem. Spotkał też Alberta Moore’a; obaj stali się wyznawcami filozofii sztuka dla sztuki. W 1866 z powodów rodzinnych i politycznych Whistler wyjechał do Valparaiso (Chile), gdzie namalował kilka obrazów, w tym Nokturn w błękicie i złocie – zatoka w Valparaiso.

W 1871 Whistler namalował portret matki, zatytułowany Aranżacja szarości i czerni nr 1: matka artysty, potocznie: Matka Whistlera, najbardziej znany obraz artysty[8] i jeden z najsłynniejszych amerykańskich obrazów znajdujących się poza granicami Stanów Zjednoczonych.

W tym samym roku artysta rozpoczął też malowanie cyklu obrazów pod wspólnym tytułem: „nokturny”, który zasugerował mu F. R. Leyland. Pierwszym obrazem z tego cyklu był Nokturn w błękicie i srebrze – Chelsea.

W latach 1872–1877 Whistler namalował kolejny obraz z tego cyklu, zatytułowany Nokturn w czerni i w złocie – spadająca raca. Obraz został po raz pierwszy wystawiony w 1878 w londyńskiej Grosvenor Gallery i spotkał się z kompletnym niezrozumieniem ze strony londyńskiej publiczności wychowanej na obrazach prerafaelitów. Znany krytyk sztuki John Ruskin skrytykował dzieło Whistlera nazywając je „kubłem farby wylanym w twarz publiczności”. W odpowiedzi na te komentarze Whistler oskarżył Ruskina o zniesławienie. Wygrał proces, ale uzyskał tylko nieznaczne odszkodowanie. Koszty procesu doprowadziły Whistlera do bankructwa. W 1879 dom artysty został sprzedany, a on sam wyjechał do Wenecji, żeby wykonać 12 akwafort na zlecenie Towarzystwa Sztuk Pięknych. Do Londynu powrócił w 1880. Akwaforty zostały wystawione w Londynie w 1880 i 1883 oraz na wystawie Wunderlicha w Nowym Jorku w 1883.

Artysta dużo podróżował po Anglii i Europie kontynentalnej. Jego prace były wystawiane w Europie i Ameryce. W 1883 w Nowym Jorku na wystawie Pedestal Fund Art Loan Exhibition zaprezentowano jego pierwszą akwarelę, Śnieg, namalowaną w Amsterdamie w 1882. W 1884 razem ze swoimi wychowankami, urodzonym w Australii Mortimerem Menpesem i urodzonym w Niemczech Walterem Sickertem malował morskie pejzaże w St. Ives.

W 1884 namalował Aranżację czerni – portret Señora Pablo de Sarasate. Obraz był wystawiany w Londynie, Hamburgu, Paryżu i na koniec, w 1896, w Pittsburghu, gdzie został zakupiony przez tamtejszy Carnegie Museum of Art, pierwszą amerykańską publiczną galerię, która kupiła jego pracę.

W 1896 Whistler został wybrany pierwszym prezesem Międzynarodowego Towarzystwa Rzeźbiarzy, Malarzy i Rytowników (International Society of Sculptors, Painters and Gravers).

Whistler zmarł w Londynie 17 lipca 1903[2].